To nie kryzys, to rezultat, mawiał Stefan Kisielewski Kisiel, diagnozując w ten najprostszy z możliwych sposobów problem immanentnych dysfunkcji, jakie były cechą systemu, który od 1917 roku funkcjonował w Rosji sowieckiej. Ćwierć wieku temu dysfunkcjonalność owego systemu osiągnęła próg, poza którym był już tylko upadek. Jego symptomy widoczne były wyraźnie już w dekadzie lat osiemdziesiątych, apogeum zaś nastąpiło w latach 19891991. W niniejszej publikacji chcielibyśmy zająć się właśnie tymi procesami i wydarzeniami, których skutkiem stał się ostateczny upadek ZSRR w końcu roku 1991. Proces dezintegracji sowieckiej państwowości miał skomplikowany i wielowymiarowy charakter. Jego przyczyny tkwiły zarówno we wspomnianych powyżej immanentnych cechach systemu, jak również w szczególnym splocie okoliczności wewnętrznych i międzynarodowych, które pojawiły się w dekadzie lat osiemdziesiątych XX stulecia. Upadek ZSRR zamknął proces przekształceń powojennej epoki dwubiegunowego podziału świata i wytworzył całkowicie nową sytuację geopolityczną. Dlatego pragniemy poddać krytycznej refleksji przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych proces dezintegracji i upadku państwowości sowieckiej.
- fragment Wstepu