Tytuł niniejszej pracy: Usłyszeć polifonię. Tożsamości zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną – odwołuje się do pojęcia „polifonia”. Pragnąłbym w ten sposób zasugerować możliwość przeniesienia znaczeń, które gromadzi wokół siebie ten termin w obszarze muzyki, na opisywane zagadnienia, obudzić skojarzenia, tak aby mogły one stanowić punkt wyjścia do refleksji związanych z tymi znaczeniami. Nawiązanie do wielogłosowości, bardzo naturalnej, charakterystycznej dla ludzkiej kultury techniki „równoczesnego prowadzenia dwóch lub więcej głosów, z których każdy jest całkowicie niezależny od drugiego, choć pozostaje z nim w ściśle określonych relacjach harmonicznych” (Orawski 2010, s. 18), ma na celu nie tylko podkreślenie wielości, różnorodności tożsamości zawodowych pedagogów specjalnych, lecz także zwrócenie uwagi na to, że wspomniana różnorodność jest w stanie tworzyć harmonię, a przy tym prowadzić do synergii działań i nie przeradzać się w kakofonię. Warunkiem do tego niezbędnym jest umiejętność słyszenia własnego głosu oraz głosów pozostałych śpiewających.\nKształtowanie bowiem tożsamości zawodowej może się okazać bezskuteczne, gdy będzie utożsamiane z bezrefleksyjnym dążeniem do autonomii zupełnej lub z nadmiernym krytycyzmem wobec zastanej rzeczywistości. Wymaga z jednej strony, jak podkreśla H. Kwiatkowska (2005, s. 166), uświadomienia „granic własnego sprawstwa, zrozumienia i przyjęcia do wiadomości, że są zaawansowane procesy rozwoju, wobec których należy wykazać pokorę”, z drugiej – niezbędnego zorientowania społecznego, osadzenia działań w orientacjach społecznych (por. Kwiatkowska 2005, s. 166–167), współdziałania – współbrzmienia z innymi ludźmi.